Bệnh sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ. Nguyên nhân chính gây bệnh sởi là do virus Measles, loại virus có khả năng lây lan cao thông qua tiếp xúc với giọt bắn khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Triệu chứng bệnh sởi ban đầu bao gồm sốt cao, chảy nước mũi, ho, đau họng, nổi mẩn đỏ trên da và có thể gây biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm não.
Vaccine sởi là một trong những loại vaccine quan trọng trong chương trình tiêm chủng quốc gia ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Tuy nhiên, một hiện tượng đáng chú ý gần đây tại TP.HCM là một số trẻ em trong nhóm tuổi tiêm vaccine sởi vẫn mắc bệnh sởi, khiến nhiều người lo ngại và đặt câu hỏi về hiệu quả của vaccine. Vậy đâu là nguyên nhân?
1. Hiệu quả của vaccine sởi và miễn dịch không đạt mức tối đa
Vaccine sởi được chứng minh là có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa nhiễm virus sởi. Tuy nhiên, không phải lúc nào vaccine cũng đạt hiệu quả bảo vệ 100%. Theo các chuyên gia y tế, vaccine sởi có hiệu quả bảo vệ từ 93% đến 97% nếu trẻ được tiêm đủ hai liều. Nhưng vẫn tồn tại một tỉ lệ nhỏ người đã tiêm vaccine nhưng miễn dịch không đạt mức tối đa, đặc biệt là ở những trẻ chỉ mới được tiêm một liều hoặc miễn dịch yếu.
Một số nguyên nhân khiến hiệu quả của vaccine không đạt mức tối đa bao gồm:
- Hệ miễn dịch yếu hoặc suy giảm: Những trẻ có hệ miễn dịch yếu, mắc bệnh mãn tính hoặc gặp các vấn đề về sức khỏe có thể không phản ứng tốt với vaccine.
- Không tuân thủ lịch tiêm chủng đủ liều: Vaccine sởi yêu cầu tiêm đủ hai liều vào lúc 9 tháng và 18 tháng tuổi. Nếu trẻ chỉ tiêm một liều hoặc không tuân thủ đúng lịch tiêm chủng, khả năng phòng bệnh sẽ giảm.
2. Tác động từ miễn dịch cộng đồng suy giảm
Miễn dịch cộng đồng là hiện tượng khi một tỉ lệ lớn dân số có miễn dịch chống lại bệnh sởi (nhờ tiêm vaccine hoặc từng mắc bệnh sởi), giúp ngăn ngừa sự lây lan của virus. Tuy nhiên, nếu tỷ lệ tiêm vaccine giảm, miễn dịch cộng đồng sẽ suy yếu, khiến virus dễ dàng lây lan và gây bùng phát dịch bệnh. Một vài nguyên nhân chính gây suy giảm miễn dịch cộng đồng tại TP.HCM có thể bao gồm:
- Tỉ lệ tiêm chủng không đồng đều: Một số vùng, đặc biệt là khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn, có tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn, tạo điều kiện cho virus lây lan.
- Phụ huynh ngại tiêm chủng: Một số phụ huynh lo ngại tác dụng phụ của vaccine hoặc thiếu hiểu biết về tầm quan trọng của tiêm phòng, dẫn đến việc không đưa trẻ đi tiêm.
3. Khả năng đột biến của virus sởi và sự khác biệt giữa các chủng virus
Virus sởi có khả năng biến đổi và xuất hiện các chủng virus khác nhau. Mặc dù các nghiên cứu cho thấy vaccine sởi hiện nay vẫn có khả năng phòng ngừa với phần lớn các chủng virus sởi, nhưng khả năng xảy ra biến đổi gen không thể loại trừ hoàn toàn. Khi có sự biến đổi, một số loại virus sởi có thể phát triển mạnh hơn và gây bệnh ngay cả ở những người đã tiêm phòng.
4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tiêm chủng ở trẻ nhỏ
Ngoài những nguyên nhân về miễn dịch và khả năng đột biến của virus, còn nhiều yếu tố khác tác động đến hiệu quả của vaccine sởi:
- Thời gian tiêm vaccine quá sớm hoặc quá trễ: Để đạt hiệu quả tối đa, vaccine sởi nên được tiêm trong khoảng thời gian khuyến cáo, tránh trường hợp tiêm quá sớm hoặc quá muộn khi hệ miễn dịch của trẻ không thể đáp ứng hiệu quả.
- Điều kiện bảo quản vaccine không đúng chuẩn: Vaccine sởi cần được bảo quản ở nhiệt độ phù hợp. Nếu vaccine bị hỏng do bảo quản không đúng cách, hiệu quả của nó sẽ giảm, dẫn đến trẻ có thể mắc bệnh dù đã tiêm vaccine.
- Chế độ dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ: Trẻ có sức đề kháng kém do suy dinh dưỡng hoặc mắc các bệnh mãn tính có thể không tạo được miễn dịch đủ mạnh dù đã tiêm vaccine sởi.
5. Sự lây lan của virus sởi từ các quốc gia lân cận
TP.HCM là một thành phố lớn, nơi có sự di chuyển và giao thương sôi động, kể cả với các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á. Các quốc gia lân cận có thể chưa đạt được tỷ lệ tiêm chủng đủ cao hoặc có bùng phát dịch bệnh sởi, từ đó virus dễ dàng lây lan sang Việt Nam, đặc biệt là ở các khu vực đông dân và dễ bị nhiễm bệnh.
Một số trường hợp mắc bệnh sởi tại TP.HCM có thể do tiếp xúc với người bệnh từ các nước có tỷ lệ nhiễm sởi cao hoặc từ các vùng bùng phát dịch. Do đó, yếu tố giao thương và đi lại có thể góp phần vào sự gia tăng số ca mắc sởi dù đã được tiêm phòng.
6. Ý thức và trách nhiệm của cộng đồng trong việc phòng chống sởi
Sự chủ động và ý thức phòng ngừa của cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh sởi. Một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả mà phụ huynh có thể thực hiện để bảo vệ trẻ khỏi bệnh sởi bao gồm:
- Tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ và đúng thời điểm: Phụ huynh nên đảm bảo trẻ được tiêm đủ hai liều vaccine sởi và tuân thủ các khuyến cáo của Bộ Y tế về lịch tiêm chủng.
- Theo dõi sức khỏe định kỳ cho trẻ: Đối với trẻ có hệ miễn dịch yếu hoặc có tình trạng sức khỏe đặc biệt, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tiêm vaccine đúng thời điểm và theo dõi tình hình sức khỏe của trẻ.
- Cách ly trẻ khi có dấu hiệu bệnh: Nếu trẻ xuất hiện triệu chứng nghi ngờ như sốt, ho, mẩn đỏ, nên cách ly trẻ để tránh lây nhiễm cho cộng đồng và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời.
Kết luận
Việc nhiều trẻ trong nhóm tuổi tiêm vaccine sởi tại TP.HCM vẫn mắc bệnh là một tình trạng đáng lo ngại và cần được quan tâm. Nguyên nhân có thể đến từ nhiều yếu tố như miễn dịch cộng đồng suy giảm, điều kiện bảo quản vaccine chưa đảm bảo, thời gian tiêm chủng chưa đúng hoặc do sự đột biến của virus sởi. Để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh sởi, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan y tế, gia đình và cộng đồng trong việc nâng cao ý thức và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa bệnh.
Sởi là bệnh có thể phòng ngừa được và việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao, cùng với sự hợp tác của cộng đồng, là cách tốt nhất để bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bệnh.
